15 sierpnia 2018

Godzina 19:00

Synku mój mały! Obcobrzmiące
nazwisko będziesz nosił
wiedz, że twój dziad na polskiej łące
trawę krwią swoją zrosił,
że tej krwi kropla na twe czoło
wieczystym padła znakiem,
że, z nazwy Niemiec, szablą gołą
zatwierdził się Polakiem!

– Kazimierz Przerwa-Tetmajer –

Organizatorem specjalnej edycji Koncertu Niepodległości w Kruszynianach są polscy Tatarzy z Muzułmańskiej Gminy Wyznaniowej w Kruszynianach oraz Fundacja Dziedzictwa Rzeczypospolitej z Mieruniszek na Podlasiu.

Mottem tej edycji jest hasło „Za Naszą i Waszą Wolność”, którego autorstwo przypisuje się Joachimowi Lelewelowi. Pochodzi ono z patriotycznego sztandaru z 1831 roku. Koncert dedykowany jest cudzoziemcom oraz mniejszościom narodowym i wyznaniowym, walczącym o Rzeczpospolitą.

Historyczną narrację przeplataną poezją Adama Mickiewicza i Kazimierza Przerwy-Tetmajera poprowadzi polski aktor holenderskiego pochodzenia Redbad Klynstra-Komarnicki.

Opowie on o patriotyzmie Polaków z wyboru oraz historii rodów, które związały się z Rzeczpospolitą na wiele pokoleń. Koncert ukazuje niezwykłość Rzeczypospolitej Dwojga a następnie Trojga Narodów, Polski Jagiellonów, kraju wielu kultur i narodowości, gdzie pokojowo współistniały największe religie świata. Przywołamy bohaterstwo zasłużonych dla Polski Pieczyngów i Normanów, Greków i Ormian, Szkotów i Anglików, Żydów i Karaimów, Azerów i Gruzinów, Węgrów, Ukraińców i Białorusinów, Litwinów, Czechów i Słowaków, Francuzów, Anglików, Australijczyków, Nowozelandczyków, Senegalczyków i wielu, wielu innych. Nie zapomnimy o tych Niemcach i Rosjanach, którzy opowiedzieli się po polskiej stronie, występując przeciwko swoim rodakom okupujących nasz kraj.

Symbolikę Koncertu Niepodległości dopełni historyczne otoczenie malowniczej tatarskiej wsi, mizaru (czyli muzułmańskiego cmentarza) i zabytkowego meczetu polskich Tatarów w Kruszynianach, którzy są nierozerwalnie złączeni z historią polskiego oręża, począwszy od bitwy pod Grunwaldem w 1410 roku.

Polscy Tatarzy przelewali krew za Rzeczpospolitą w wielu kluczowych momentach naszej historii. Służyli w Pułkach Przedniej Straży Wojsk Wielkiego Księstwa Litewskiego. Bili Szwedów pod Kircholmem służąc pod Stefanem Batorym i w czasie Potopu pół wieku później. Godność i dawne prawa utracone w dobie kontrreformacji przywrócił szlachcie tatarskiej król Jan III Sobieski, za którym Tatarzy poszli pod Wiedeń, by wziąć udział w rozgromieniu Turków. Tatarski Generał Józef Bielak, podkomendny Kazimierza Pułaskiego w Konfederacji Barskiej, dowodził częścią wojsk litewskich w wojnie z Rosją w 1792 r. i w czasie Powstania Kościuszkowskiego. Kiedy 4 listopada 1794 roku warszawską Pragę szturmowały oddziały Suworowa, tatarskie Pułki Litewskiej Straży Przedniej zaciekle broniły powierzonych im pozycji. W 1812 roku Tatarzy sformowali kompanię, która weszła w skład sławnego 1 Pułku Szwoleżerów Gwardii Cesarskiej. Za udział w powstaniach listopadowym i styczniowym, polskich Tatarów, tak samo jak Polaków, spotykały represje w postaci konfiskaty majątków i zsyłek. Prawnuk gen. Józefa Bielaka, Stefan Bielak wraz z innym Tatarem Aleksandrem Sułkiewiczem, byli współzałożycielami PPS oraz wiernymi i zaufanymi towarzyszami Józefa Piłsudskiego. W 1920 roku Tatarzy walczyli z Bolszewikami w formacji Huzarów Śmierci, Dywizjonie Muzułmańskim oraz Tatarskim Pułk Ułanów im. Mustafy Achmatowicza, nota bene twórcy Pułku Tatarskiego w Armii Napoleona i Księstwa Warszawskiego.

Oddział jazdy tatarskiej walczył we wrześniu 1939 roku, w składzie 13 Pułku Ułanów Wileńskich, zaś ułan tej formacji z dumnym buńczukiem w dłoni przedstawiony został na odsłoniętym niedawno gdańskim pomniku Tatara. Tatarzy bili się za Polskę na wszystkich frontach II wojny światowej, ich groby znajdziemy zarówno pod Monte Cassino i Tobrukiem jak i w Katyńskim lesie czy Miednoje. Dołączyli Tatarzy do szeregów Żołnierzy Wyklętych – ostatnim dowódcą Wileńskiego Okręgu AK, był mający tatarskie korzenie płk Antoni Olechnowicz, stracony przez komunistów w 1951 roku razem z mjr Szendzielorzem „Łupaszką”. Jednym z najbardziej znanych polskich najemników, także był polski Tatar Rafał Gan-Ganowicz. W 1950 roku 18 letni Ganowicz, członek niepodległościowej organizacji młodzieżowej, wymknął się z pułapki UB i uciekł na Zachód. Jako jeden z ostatnich z rąk Władysława Andersa odebrał patent oficerski. W 1965 wyjechał do Afryki, gdzie obok wielu Polaków, walczył po stronie zbuntowanej kongijskiej prowincji Katanga. W 1967 walczył bezpośrednio z Rosjanami wspierającymi rebelię w Jemenie. Podczas walk zniszczył kilka sowieckich czołgów oraz myśliwiec Mig 21, pilotowany przez szefa rosyjskiej misji wojskowej. Dokumenty znalezione przy Rosjaninie, zaprezentowane na forum ONZ, ostatecznie udowodniły sowiecką interwencję zbrojną w Jemenie, której cynicznie się wypierał Breżniew.

Na repertuar koncertu złożą się utwory znane i monumentalne, jak Bogurodzica, jak i praktycznie zapomniane, czyli Litwinka (1831) Karola Kurpińskiego czy Stefan Batory (1611). Równie mało znany Kozak (1849) Stanisława Moniuszki, który jako hybrydowa aranżacja autorstwa Oli Turkiewicz został połączony z ukraińską pieśnią ludową o Kozaku Zakuwała Zozułeńka. Wysłuchamy także Marszu Żuawów (1863) i A gdy na wojenkę szli Ojczyźnie służyć (1915) oraz Hej chłopcy, bagnet na broń (1943). Pomiędzy utworami źródłowymi pojawią się współczesne kompozycje Oli Turkiewicz Res Publica Serenissima oraz Skrzyżowanie dróg nawiązujące do różnorodności kulturowej Rzeczypospolitej Jagiellonów oraz Po burzy… cisza autorstwa Marcina Riege.

Gośćmi specjalnymi Koncertu będą: Naczelny Rabin Polski Michael Schudrich oraz Imam polskich Tatarów Janusz Aleksandrowicz, współorganizator Koncertu w Kruszynianach, którzy udzielą swojego głosu, do ukazującego największe religie Rzeczypospolitej, utworu Res Publica Serenissima.

Wykonawcy: Ola Turkiewicz (śpiew), Grzegorz Wilk (śpiew), zespół wokalny „Wyraj” (w składzie Iwona Goździkowska, Ewa Starzyk oraz gościnnie Anna Jurkiewicz), Paweł Iwaszkiewicz (duduk), Marcin Riege (pianino, aranżacje, kompozycje), Krzysztof Kowalewski (gitary, aranżacje, kompozycje), Paweł Jabłoński (akordeon), Marcin Ritter (bas, kontrabas), Damian Szajkowski (perkusja) oraz kwartet Polonika w składzie Paulina Kusa  (I skrzypce), Anna Szalińska-Zaziębło (II skrzypce), Agnieszka Zagroba-Klahs (altówka), Olga Łosakiewicz – Marcyniak (wiolonczela).

Narracja Koncertu Niepodległości: Redbad Klynstra-Komarnicki
Konsultacje historyczne: Piotr Pacak, Piotr Kołodziej
Korekty językowe: Elżbieta Frankiewicz
Inżynier dźwięku: Kamil Bobrukiewicz
Realizacja techniczna: BM Productions
Dyrektor muzyczny: Ola Turkiewicz
Współorganizacja i współpraca merytoryczna: Janusz Aleksandrowicz
Scenariusz, reżyseria i produkcja: Jacek “Wiejski” Górski

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury.